Płatność gotówką tylko do 15 tysięcy złotych – to kolejny etap walki z szarą strefą?

Odpowiedzialność podatkowa nabywcy za zaległości podatkowe w VAT zbywcy w przypadku nabyć określonych towarów (paliw, wyrobów stalowych); rozszerzenie katalogu towarów, do których zastosowanie ma mechanizm rozliczania podatku VAT przez nabywcę (laptopy, telefony komórkowe); wprowadzenie do prawa energetycznego obowiązku złożenia zabezpieczenia majątkowego w wysokości 10 mln zł na potrzeby pozyskania koncesji na obrót paliwami ciekłymi z zagranicą; zmiany w podatku akcyzowym w zakresie wymiany informacji z Prezesem Agencji Rezerw Materiałowych o nabywanych paliwach silnikowych na rzecz podmiotów trzecich; objęcie opłaty paliwowej obowiązkiem zabezpieczania zgodnie z przepisami ustawy o podatku akcyzowym; wprowadzenie możliwości kontroli przedsiębiorcy przez Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki bez zawiadamiania, gdy kontrola ma dotyczyć obowiązków wynikających z prawa energetycznego -  to część z całego szeregu zmian, które w ostatnim czasie weszły do porządku prawnego, a których celem jest ograniczenie działalności w szarej strefie.

Na stronach Rządowego Centrum Legislacji pojawił się kolejny projekt, który wpisuje się w powyższy cel. Opublikowany dokument zmienia ustawę o CIT, ustawę o PIT oraz ustawę o swobodzie działalności gospodarczej. Aktualna wersja tego projektu pochodzi z 21 stycznia 2016 r. i znajduje się tutaj:  http://legislacja.rcl.gov.pl/projekt/12281453/katalog/12334307#12334307

W skrócie projekt ten przewiduje mechanizm wyłączania z kosztów podatkowych „kwoty płatności” (to zwrot użyty w projektowanych przepisach) dokonanej przez podatnika w formie gotówkowej, tj. z pominięciem rachunku bankowego, jeśli płatność została dokonana w wyniku transakcji przekraczającej kwotę 15.000 zł. (I tu uwaga na marginesie:  aktualny górny  limit transakcji gotówkowych między przedsiębiorcami ustalony jest na poziomie 15.000 euro, czyli przeszło cztery razy wyższym, ale Ministerstwo Finansów już w 2015 roku opowiadało się za obniżeniem tego limitu do kwoty 3.000 euro. Naruszenie limitu obecnie nie skutkuje też na razie wyłączeniem z kosztów podatkowych „kwoty płatności”).

Główne założenie projektu jest następujące: podatnicy prowadzący działalność gospodarczą nie zaliczają do kosztów uzyskania przychodów kwoty płatności wynikającej z faktury (rachunku), umowy lub innego dokumentu, jeżeli płatność została dokonana z naruszeniem obowiązku określonego w art. 22 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej. Postanowienie o takiej treści odnosi się zatem do wszystkich przedsiębiorców.

Wskazany przepis ustawy o swobodzie działalności gospodarczej nakłada natomiast na przedsiębiorców obowiązek dokonywania rozliczeń za pośrednictwem rachunków bankowych lub skokowych. Przepis ten od 1 stycznia 2017 r. będzie stanowić, że dokonywanie lub przyjmowanie płatności związanych z wykonywaną działalnością gospodarczą następuje za pośrednictwem rachunku bankowego (lub rachunku spółdzielczej kasy oszczędnościowo-kredytowej) przedsiębiorcy w każdym przypadku, gdy:
1) stroną transakcji, z której wynika płatność, jest inny przedsiębiorca oraz
2) jednorazowa wartość transakcji, bez względu na liczbę wynikających z niej płatności, przekracza równowartość 15.000 zł.

Wnioski z powyższego są następujące:
1. Płatności w ramach transakcji, które nie przekraczają 15.000 zł będą mogły być dokonywane przez podatników (przedsiębiorców) gotówką bez ryzyka wyłączenia ich z kosztów podatkowych.
2. Płatności na rzecz innego przedsiębiorcy powyżej tej wartości powinny być dokonywane w formie bezgotówkowej pod rygorem utraty prawa do uznania ich za koszty podatkowe.

Jak wskazuje pomysłodawca projektu (Ministerstwo Finansów), nowe przepisy: powinny sprawić, że znacząco większa część transakcji pomiędzy podmiotami gospodarczymi będzie rejestrowana na rachunkach bankowych lub w terminalach płatniczych, co zmniejszy możliwość i chęć niektórych przedsiębiorców do nierejestrowania takich transakcji i nieodprowadzania należnego podatku. Zdaniem Ministerstwa Finansów: W obrocie gospodarczym, m.in. ze względu na bezpieczeństwo stron umowy (transakcji), przedsiębiorcy w praktyce nie dokonują płatności gotówkowych zbliżonych wartością do limitu 15.000  euro [od autora: aktualnie obowiązujące przepisy wskazują limit 15.000 euro; od 1 stycznia 2017 r. limit ten ma zostać zmieniony na 15.000 zł]. Faktury gotówkowe opiewające na kilkadziesiąt tysięcy złotych są na ogół w praktyce dokumentem dotyczącym transakcji, która nie miała de facto miejsca. Ministerstwo Finansów zmierza zatem do „podatkowego” usankcjonowania naruszeń przepisów ustawy o swobodzie działalności gospodarczej.

Na pytanie, czy nowe przepisy wyeliminują lub znacznie ograniczą działalność w szarej strefie należy odpowiedzieć przecząco. Taki zabieg może jednak przysłużyć się do zwiększenia dochodów budżetu Skarbu Państwa. Naruszenie nowych przepisów doprowadzi bowiem do zwiększenia kwoty dochodu u podatników, a tym samym do konieczności odprowadzenia większego podatku dochodowego. Czy nowe przepisy będą stanowić dodatkową uciążliwość dla podatników? Czy wymuszą podejmowanie dodatkowych czynności administracyjnych w zakresie ewidencji płatności naruszających nowe zasady? Wydaje się, że nie, a przynajmniej nie tak bardzo jak nieobowiązujące już przepisy podatkowe, które miały przeciwdziałać zjawisku tzw. zatorów płatniczych.

Odnosząc się natomiast do treści projektowanych przepisów sadzę, że wymagają jeszcze „doszlifowania”. Aktualne ich brzmienie jest - w mojej ocenie - niefortunne. Do kosztów uzyskania przychodów są bowiem zaliczane określone koszty, czy też wydatki. Ministerstwo Finansów wskazuje natomiast, że z kosztów podatkowych wyłączane będą „kwoty płatności”. O ile sam cel nowych przepisów jest jasny i w mojej opinii słuszny, o tyle zastosowane sformułowanie jest chybione. Może też powstać pytanie, czy 15.000 zł oznacza kwotę netto, czy brutto (tj. uwzględniającą podatek VAT). Myślę, że tę kwestię rozwiązują same przepisy. Wskazują one na kwotę 15.000 zł jako kwotę płatności wynikającej m.in. z faktury (rachunku). Oznacza to, że 15.000 zł należy odczytywać jako kwotę brutto.

Przepisy mają wejść w życie 1 stycznia 2017 r. i zgodnie z założeniami będą odnosić się do płatności dokonywanych w roku podatkowym rozpoczynającym się po 31 grudnia 2016 r. Nie będą jednak obejmować płatności, które wynikają z transakcji zawartych przed 1 stycznia 2017 r. jeżeli wartość tych transakcji nie przekraczała limitu 15.000 euro. (tj. limitu, który zgodnie z projektem i aktualnym stanem prawnym ma obowiązywać do 31 grudnia 2016 r.) Mechanizm wyłączania z kosztów podatkowych nie będzie także stosowany do płatności dotyczących kosztów zaliczonych do kosztów uzyskania przychodów przed dniem wejścia w życie nowych przepisów.

Ze swojej strony chętnie przeczytam w komentarzach Wasze opinie na temat narzędzi stosowanych przez Ministerstwo Finansów (czy szerzej Radę Ministrów) w ograniczaniu działalności w szarej (czarnej) strefie. Zachęcam też do zadawania pytań.

Miłego dnia!

Photo by Pierre Amerlynck