Tworzenie prawa w drodze uchwał Naczelnego Sądu Administracyjnego – jakość przepisów prawa podatkowego w Polsce

W ostatnim czasie zaobserwowałam niepokojącą prawidłowość – przepisy polskiego prawa podatkowego są tak niejasne, że coraz częściej wymagają podjęcia uchwały przez Naczelny Sąd Administracyjny (NSA). Na podstawie ustawy prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (dalej: ppsa) NSA został bowiem uprawniony do podejmowania uchwał mających na celu wyjaśnienie przepisów prawnych, których stosowanie wywołało rozbieżności w orzecznictwie sądów administracyjnych oraz uchwał zawierających rozstrzygnięcie zagadnień prawnych budzących poważne wątpliwości w konkretnej sprawie sądowoadministracyjnej. W praktyce, uchwały takie mają moc wiążącą. Uchwały podjęte w indywidualnej sprawie wiążą bowiem bezpośrednio w danej sprawie (co wprost wynika z przepisów ppsa). Natomiast, jeżeli jakikolwiek skład sądu administracyjnego rozpoznający sprawę nie podziela stanowiska zajętego w uchwale składu siedmiu sędziów, całej Izby albo w uchwale pełnego składu Naczelnego Sądu Administracyjnego, przedstawia powstałe zagadnienie prawne do rozstrzygnięcia odpowiedniemu składowi.

W ostatnim czasie NSA zajmował się już m.in. sprawami:

• zasad opodatkowania podatkiem dochodowym od osób fizycznych akcjonariusza spółki komandytowo-akcyjnej (uchwała 7 sędziów NSA z 20 maja 2013 r., sygn. II FPS 6/12
• opodatkowaniem VAT świadczenia kompleksowego polegającego na trwałej zabudowie meblowej, wykonywanego w obiektach budowlanych zaliczanych do budownictwa objętego społecznym programem mieszkaniowym (postanowienie NSA z 31 stycznia 2013 r., I FSK 306/12
• wyłączeniem z opodatkowania podatkiem od czynności cywilnoprawnych w przypadku wniesienia aportu do spółki w stanie prawnym obowiązującym przed 1 stycznia 2007 r. (uchwała 7 sędziów NSA z 19 listopada 2012 r., sygn. II FPS 1/12)
• opodatkowaniem podatkiem akcyzowym olejów smarowych na gruncie ustawy o podatku akcyzowym z  2004 r. (uchwała 7 sędziów NSA z 29 października 2012 r., sygn. I GPS 1/12)
• warunkami otrzymania przyspieszonego zwrotu VAT (postanowienie NSA z 4 kwietnia 2012 r., sygn. I FSK 1037/11).

W dniu 23 maja br. został złożony kolejny wniosek o uchwałę NSA - Rzecznik Praw Obywatelskich zwrócił się do NSA z wnioskiem o rozstrzygnięcie następujących zagadnień prawnych:

1) Czy sfinansowane przez pracodawcę koszty udziału pracowników w imprezie integracyjnej, których wartość nie jest wolna od podatku dochodowego od osób fizycznych na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 11 u.p.d.o.f., stanowią dla pracowników, którym umożliwiono udział w tej imprezie, przychód z innego nieodpłatnego świadczenia w rozumieniu art. 12 ust.1 tej ustawy?

2) Czy w sytuacji gdy wartości świadczeń udostępnionych podczas imprezy integracyjnej i sfinansowanych przez pracodawcę nie można przyporządkować do świadczeń uzyskiwanych (otrzymanych) przez konkretnego pracownika, możliwe jest ustalenie – na podstawie art. 11 ust. 2a pkt 2 u.p.d.o.f. - w odniesieniu do konkretnego pracownika kwoty przychodu z innego nieodpłatnego świadczenia w rozumieniu art. 12 ust. 1 tej ustawy?

(Wniosek Rzecznika Praw Obywatelskich z dnia 17 maja 2013 r., sygn. RPO-727170-V/13/JG)

Warto podkreślić, że NSA podejmuje uchwałę w sytuacji rozbieżności w orzecznictwie sądów administracyjnych lub pojawienia się zagadnień prawnych budzących poważne wątpliwości. Natłok podejmowanych w ostatnim czasie uchwał, jak również wniosków o kolejne uchwały, które składane są praktycznie na gruncie wszystkich regulacji podatkowych są niezbitym dowodem, że z prawem podatkowym w Polsce nie jest dobrze. W jaki sposób przepisy mają być poprawnie stosowane przez podatników, skoro nawet sędziowie sądów administracyjnych mają poważne wątpliwości odnośnie do prawidłowego ich stosowania? Pytanie jest rzecz jasna retoryczne. Stosowanie przepisów prawa podatkowego w Polsce jest trudne również dla specjalistów. Ryzyka podatkowego nieraz nie eliminuje również instytucja indywidualnych interpretacji prawa podatkowego, bowiem organy w wydawanych interpretacjach przepisują przepisy i nie odpowiadają wprost na zadane pytania. Może wobec tego nadszedł moment krytyczny, w którym przepisy prawa podatkowego powinny być napisane na nowo? Nie ma oczywiście pewności, że ten zabieg uleczy prawo podatkowe, niemniej wydaje się, że póki co kierunek „łatania” dziur w przepisach poprzez dopisywanie kolejnych ustępów i literek do obowiązujących przepisów oraz wydawanie stosownych wytycznych i uchwał przez uprawnione organy lub sądy nie daje oczekiwanych rezultatów.