Wstrzymanie wykonania decyzji – fikcja czy realna możliwość

W myśl przepisów Ordynacji podatkowej decyzja ostateczna (tj. decyzja wydana przez organ drugiej instancji, np. przez Dyrektora Izby Skarbowej lub Izby Celnej) podlega wykonaniu. W praktyce jednak wykonanie decyzji może spowodować dla przedsiębiorcy trudne do naprawienia szkody. Przepisy Ordynacji podatkowej, jak również przepisy o postępowaniu przed sądami administracyjnymi przewidują możliwość złożenia wniosku o wstrzymanie wykonania decyzji.

Wstrzymanie wykonania może być obligatoryjne lub fakultatywne. W przypadku złożenia wniosku o wstrzymanie wykonania decyzji na podstawie art. 237f § 1 pkt 1 Ordynacji podatkowej i złożenia zabezpieczenia w jednej ze wskazanych w przepisach form, organ podatkowy obligatoryjnie wstrzymuje wykonanie decyzji. Zabezpieczenie takie może być złożone w jednej z następujących form:

1. gwarancja bankowa lub ubezpieczeniowa;
2. poręczenie banku;
3. weksel z poręczeniem wekslowym banku;
4. czek potwierdzony przez krajowy bank wystawcy czeku;
5. zastaw rejestrowy na prawach z papierów wartościowych emitowanych przez Skarb Państwa lub Narodowy Bank Polski - według ich wartości nominalnej;
6. uznanie kwoty na rachunku depozytowym organu podatkowego;
7. pisemne, nieodwołalne upoważnienie organu podatkowego, potwierdzone przez bank lub spółdzielczą kasę oszczędnościowo-kredytową, do wyłącznego dysponowania środkami pieniężnymi zgromadzonymi na rachunku lokaty terminowej.

W celu złożenia zabezpieczenia w jednej z wymienionych form, podatnik musi dysponować odpowiednimi środkami. Co jednak ma zrobić podatnik znajdujący się w trudnej sytuacji finansowej?

Zgodnie z art. 61 par. 1 ustawy prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, wniesienia skargi nie wstrzymuje wykonania decyzji, niemniej jednak w razie wniesienia takiej skargi organ, który wydał zaskarżony akt, może wstrzymać jego wykonani w całości lub części. Natomiast po przekazaniu skargi sądowi, to sąd staje się właściwy do rozpoznania wniosku o wstrzymanie wykonalności. Przesłanką do wstrzymania wykonania decyzji jest niebezpieczeństwo wyrządzenia znacznej szkody lub spowodowania trudnych do odwrócenia skutków.  Ocena, czy wskazane przez podatnika okoliczności uzasadniają wstrzymanie wykonania pozostaje w gestii sądu, strona natomiast powinna wskazać konkretne okoliczności pozwalające wywieść, że wstrzymanie wykonania zaskarżonej decyzji jest zasadne. Należy przy tym podkreślić, że nie wystarczy samo twierdzenie podatnika, strona powinna bowiem uprawdopodobnić istnienie konkretnych i obiektywnych okoliczności pozwalających stwierdzić, że wykonanie decyzji spowodowałoby trudne do odwrócenia skutki. W przypadku przychylenia się przez sąd do wniosku podatnika, zostaje wydane postanowienie o wstrzymaniu wykonania decyzji.

Warto jednak zwrócić uwagę na fakt, że wstrzymanie wykonalności zaskarżonych decyzji na mocy postanowienia sądu upada wraz z wydaniem orzeczenia kończącego postępowanie w I-szej instancji. W rezultacie, w przypadku oddalenia skargi podatnika, wstrzymanie wykonalności przestaje obowiązywać, co oznacza, że organ ma prawo wszcząć egzekucję. Wstrzymanie wykonalności powoduje jedynie chwilową niemożność przymusowego egzekwowania zobowiązania podatkowego przez organy, jednak nie wpływa na fakt, że zobowiązanie takie jest wymagalne. Przepisy przewidują co prawda, że wraz ze złożeniem ewentualnej skargi kasacyjnej podatnik może ponownie wnioskować o wstrzymanie wykonania. Niemniej jednak od wydania wyroku przez wojewódzki sąd administracyjny do wniesienia skargi kasacyjnej niejednokrotnie upływa okres kilku miesięcy. W pierwszej kolejności konieczne jest bowiem złożenie wniosku o sporządzenie pisemnego uzasadnienia wyroku, na które czas oczekiwania wynosi minimum 30 dni. Następnie podatnik ma 30 dni na wniesienie skargi kasacyjnej. Pomiędzy wydaniem wyroku a rozpoznaniem kolejnego wniosku o wstrzymanie wykonania przez Naczelny Sąd Administracyjny organ może zatem wszcząć egzekucję. Na tym etapie jedynym pewnym środkiem, który może zapewnić podatnikowi wstrzymanie wykonania pozostaje złożenie zabezpieczenia w jednej z form wskazanych powyżej.