Witam serdecznie. Bardzo Pani dziękuję za wyczerpującą odpowiedź. Pozdrawiam serdecznie

Dziękujemy za pytanie. Wskazujemy, że firmą osoby fizycznej obligatoryjnie powinno być jej imię i nazwisko. Obok imienia i nazwiska w firmie mogą występować dodatkowo inne dowolne określenia (np. pseudonim, określenia wskazujące na przedmiot działalności przedsiębiorcy, czy miejsce jej prowadzenia). Dowolność w dobieraniu dodatkowych elementów firmy nie jest jednak nieograniczona. Przede wszystkim nie mogą one wprowadzać w błąd. Nie powinny również naruszać praw innych osób, w tym praw własności intelektualnej. Imię i nazwisko postaci fikcyjnej może podlegać ochronie prawnoautorskiej. Chodzi tu jednak wyłącznie o takie przypadki, gdy: (1) dochodzi do inkorporowania do utworu całego bohatera noszącego dane imię i nazwisko, łącznie z charakterystycznymi wyłącznie dla niego cechami oraz jego historią, względnie (ii) samo imię i nazwisko postaci fikcyjnej spełnia cechy utworu (stanowi przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze). Clara Clayton jest bohaterką trylogii „Powrót do przyszłości”, wykreowaną przez Roberta Zemeckisa. Naszym zdaniem, jej imię i nazwisko nie jest na tyle oryginalne, by mogło być chronione w oderwaniu od postaci filmowej (w szczególności, że funkcjonują prawdziwe osoby, które tak się nazywają). Stąd, w naszej opinii, w tym kontekście nie zachodzą przesłanki do tego, by zabronić jego wykorzystania w nazwie firmy. Używając w nazwie firmy określenia Clara Clayton, należałoby również zweryfikować, czy ktoś już nie zarejestrował go jako znaku towarowego. Jeśli tak, posługiwanie się w nazwie firmy określeniem Clara Clayton, może w przyszłości grodzić skierowaniem względem Pani roszczeń z tytułu naruszenia praw do znaku towarowego.

Pani Angeliko, w przypadku wykorzystania plakatu znanego filmu istotne jest, jaką funkcję plakat pełnić ma w filmie krótkometrażowym tzn. czy będzie elementem wystroju pokoju bohatera, czy jest w jakiś dodatkowy sposób wyeksponowany czy użyty. Z kolei wykorzystanie elementów charakterystycznych postaci fikcyjnej, która jest rozpoznawalna, przy jednoczesnym braku zgody twórcy, rodzi ryzyko naruszenia praw autorskich, ale również jest to uwarunkowane wieloma okolicznościami. Zachęcamy do kontaktu w celu szczegółowej analizy przedstawionych problemów. Pozdrawiamy serdecznie

Panie Andrzeju, cieszymy się, że artykuł cieszy się tak dużym zainteresowaniem. Jak słusznie Pan wskazuje, autorskie prawa majątkowe do „Lalki” wygasły z uwagi na upływ 70 lat od śmierci Bolesława Prusa. Oznacza to, że utwór ten należy do domeny publicznej – można go zatem swobodnie wykorzystywać, publikować i rozpowszechniać. Należy przy tym pamiętać, że ciągle trwają autorskie prawa osobiste do niego – nie wygasają one nawet po śmierci autora. W konsekwencji nie można opublikować „Lalki” pod własnym nazwiskiem lub ze zmianami w jej treści. Niedopuszczalne będzie również przypisywanie sobie autorstwa fragmentów tego utworu. Jak rozumiem, Pan chciałby umieścić na produkcie graficzną postać tytułowej „Lalki”, czyli Izabeli Łąckiej. Zakładam, że Bolesław Prus nie stworzył wizualizacji tej bohaterki (poza jej literackim opisem), a raczej jest ona utożsamiana z jej filmowym wizerunkiem stworzonym przez Beatę Tyszkiewicz. Jeżeli zatem chciałby Pan umieścić na produkcie rysunek postaci tożsamy z kreacją Beaty Tyszkiewicz z filmu „Lalka”, trzeba byłoby uzyskać zgodę na jego wykorzystanie.

Jeszcze jedna nazwa mi się przypomniała „Tani Armani” czyli sklep z odzieżą używaną. Co w takim przypadku?

Jak wskazywaliśmy, co do zasady imię i nazwisko postaci fikcyjnej podlega ochronie prawnoautorskiej. Oznacza to, że żaden podmiot nie może posługiwać się nimi bez uprzedniego uzyskania zezwolenia twórcy. Chodzi tu jednak wyłącznie o takie przypadki, gdy do utworu inkorporowany jest cały bohater noszący dane imię i nazwisko, łącznie z charakterystycznymi wyłącznie dla niego cechami oraz jego historia. Jednorazowe odwołanie się w utworze do cech stworzonej przez kogoś postaci poprzez porównanie do niej innego bohatera moim zdaniem takiego zezwolenia wymagać nie będzie. Dlatego włożenie w usta bohatera filmowego słów: Wyglądasz w tym garniturze jak James Bond, w celu pokreślenia czyjegoś eleganckiego i męskiego wyglądu uznać należy za dopuszczalne. Również incydentalne odwołanie się do wskazanego przez Pana nazwiska Franka Underwooda z „House of Cards”, w moim przekonaniu nie będzie naruszać praw do tej postaci, pod warunkiem jednak, że nie zostanie ona trwale wprowadzona do filmu, czy książki. W celu uchronienia się przed zarzutem nieuprawnionego wykorzystania fragmentów cudzych utworów we własnej twórczości wskazane jest zaznaczenie skąd zapożyczona postać pochodzi i kto jest jej twórcą (tzw. prawo cytatu).

Z naruszeniem prawa autorskiego mamy do czynienia, wtedy, kiedy dany utwór (w tym przypadku anime) jest wykorzystywany bez uzyskania wymaganego pozwolenia twórcy, a także poza zakresem dozwolonego użytku. W sytuacji, kiedy tworzy Pani taką książkę jedynie dla własnego użytku i nie zamierza jej Pani nigdy publikować, to jest to korzystanie w granicach dozwolonego użytku osobistego. Dla przykładu, wierne odwzorowywanie w notatniku postaci z bajek i schowanie notatnika do szuflady lub jedynie pokazywanie go rodzinie, nie narusza praw twórców tych postaci.

Trudno jednoznacznie określić, czy w opisanej przez Pana sytuacji dojdzie do naruszenia praw autorskich, a to ze względu na ogólny jedynie zarys sprawy. Wszystko zależeć będzie od sposobu wykorzystania rzeczonych postaci fikcyjnych. Jeżeli rzeźby będą ich wiernym odzwierciedleniem, to niewątpliwie dojdzie do naruszenia praw autorów. Natomiast jeśli rzeźby będą jedynie inspirowane tymi postaciami, ale nie będą ich odzwierciedleniem, to nie powinno dojść do naruszeniach praw twórców postaci fikcyjnych. Przy tym trzeba mieć na uwadze fakt, że prawdopodobnie pobieracie Państwo wynagrodzenie za wykonanie rzeźb, a więc korzystanie z postaci nie jest tak całkowicie „bezzarobkowe”. Jak już wyżej wspominaliśmy, trzeba także pamiętać, że wiele z postaci fikcyjnych może być zarejestrowanych jako znak towarowy (jak to jest w przypadku Batmana), a więc rozważać należy nie tylko naruszenie praw autorskich, ale również praw ochronnych na znak towarowy. Zachęcamy do kontaktu celem dokładnego zbadania sprawy. Pozdrawiamy!

Dziękujemy za zainteresowanie artykułem. Przed przystąpieniem do rozpowszechniania wizerunku jakiejkolwiek postaci fikcyjnej, np. Czerwonego Kapturka, Spidermana lub Kubusia Puchatka, w pierwszej kolejności należy zweryfikować, czy i komu przysługują autorskie prawa majątkowe do tych bohaterów. Mogą one przysługiwać twórcy (jeśli ten żyje), względnie jego następcom prawnym lub innej osobie, która te autorskie prawa nabyła (np. wytwórni filmowej). Podmioty te są wyłącznie uprawnione do udzielenia zgody na wykorzystanie wizerunku danej postaci np. w reklamie, czy w materiałach przeznaczonych do sprzedaży. Zgoda nie będzie wymagana, gdy autorskie prawa majątkowe do danej postaci, stanowiącej utwór w rozumieniu Prawa autorskiego wygasły (np. gdy upłynęło 70 lat – od daty rozpowszechnienia utworu, a gdy utwór nie został rozpowszechniony – od daty jego ustalenia – w odniesieniu do utworu, do którego autorskie prawa majątkowe przysługują z mocy ustawy innej osobie niż twórca). Uzyskanie zgody nie będzie również konieczne, gdy stworzona przez Panią postać będzie stanowiła utwór inspirowany, a więc taki który został stworzony wskutek inspiracji cudzym dziełem. Zwracam uwagę, że utrwalony wizerunek postaci fikcyjnej może podlegać również ochronie jako znak towarowy. Dlatego zasadne jest zweryfikowanie przed posłużeniem się nim, czy nie figuruje on w bazach danych znaków towarowych.

Ze względu na szczególną więź emocjonalną między twórcą a wykreowanym przez niego bohaterem, wykorzystanie tej postaci przez osoby trzecie może być potraktowane jako naruszeniem autorskich praw osobistych autora (tzw. prawo do nienaruszalności treści i formy oraz rzetelnego wykorzystania utworu – art. 16 pkt 3 ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych). Dlatego na wykorzystanie wizerunku postaci fikcyjnej (uznanej za utwór samodzielny w oderwaniu od dzieła, w którym występuje) konieczne jest w pierwszej kolejności uzyskanie uprzedniej zgody twórcy utworu, jego następców prawnych, bądź osoby, która nabyła prawa autorskie do utworu.

Dziękuję za zainteresowanie artykułem. Postać fikcyjna może być chroniona na różnych płaszczyznach. Ochronie może podlegać nie tylko ona sama, ale także jej nazwa, imię, czy pseudonim. W rezultacie wykorzystanie tych elementów przez innego twórcę w jego własnym dziele może narazić go na odpowiedzialność za naruszenie cudzych praw autorskich. Odpowiadając na Pani pytanie należy także zwrócić uwagę na tzw. prawo do rzetelnego wykorzystania utworu oraz prawo do integralności dzieła. Stworzenie postaci fikcyjnej, np. brata Jamesa Bonda, o której nigdy nie wspominano w książce, czy w filmie może bowiem wypaczać wykreowaną przez autora postać fikcyjną – np. według jego zamysłu James Bond miał pozostać jedynakiem. Podobny temat poruszaliśmy na blogu w artykule pt. Czy twórczość fan-fiction może naruszać autorskie prawa twórcy utworu pierwotnego? Zapraszam do lektury.

Dziękuję za zainteresowanie artykułem. Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych nie reguluje kwestii zlecenia wykonania kopii utworów dla celów użytku osobistego wyspecjalizowanym podmiotom. W doktrynie wskazuje się jednak, że zlecenie zwielokrotnienie dzieła (np. wykonanie odbitki kserograficznej) w pojedynczym egzemplarzu, także przez inny podmiot (np. zlecenie wykonania odbitek w punkcie kserograficznym) dla celów użytku osobistego, jest objęte zakresem działania regulacji o dozwolonym użytku osobistym. Zlecenie dokonania zwielokrotnienia traktowane jest bowiem jako czynność umożliwiająca eksploatację utworu w ramach dozwolonego użytku. Na uwadze mieć również należy treść art. 201 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, na mocy którego posiadacze urządzeń reprograficznych, którzy prowadzą działalność gospodarczą w zakresie zwielokrotniania utworów dla własnego użytku osobistego osób trzecich, są obowiązani do uiszczania, za pośrednictwem organizacji zbiorowego zarządzania prawami autorskimi lub prawami pokrewnymi, opłat w wysokości do 3 % wpływów z tego tytułu na rzecz twórców oraz wydawców, chyba że zwielokrotnienie odbywa się na podstawie umowy z uprawnionym. Zlecenie zatem pojedynczego wydruku zdjęcia postaci bajkowej np. w punkcie wywoływania zdjęć, dla celów użytku osobistego, w mojej ocenie objęte jest regulacją o tzw. dozwolonym użytku. pozdrawiam

Bardzo dziękujemy za komentarz. Nazwisko niewątpliwie jest dobrem osobistym człowieka i w związku z tym pozostaje pod szczególną ochroną prawa cywilnego. Stąd w przypadku, gdy ktoś je naruszy można żądać od niego m.in. zaniechania dalszych naruszeń, czy przeprosin. Pamiętać jednak należy, że naruszenie dobra osobistego, co do zasady, rozpatrywać należy w granicach przeciętnych ocen społecznych, a nie indywidualnego odczucia osoby domagającej się ochrony. I tak naruszeniem nazwiska jako dobra osobistego będzie np.: wykorzystanie nazwiska znanej osoby sugerując jej zaangażowanie w kampanię reklamową bez jej zgody. Za naruszenie nazwiska nie należy natomiast co do zasady traktować jego nadania postaci fikcyjnej, będącej bohaterem książki, filmu, czy serialu. Działając w granicach twórczej działalności autor postaci fikcyjnych nadaje im odpowiedni wygląd, charakter, imię i nazwisko oraz inne cechy, które zazwyczaj mają na celu upodobnić je do ludzi. Nadając im nazwiska, które mogą występować w realnym świecie, producent nie musi uzyskiwać zgód osób noszących te nazwiska. Uzyskanie zgody na użycie nazwiska nie tylko wpływałoby na twórczą działalność autorów np. filmów, ale byłoby po prostu niemożliwym do spełnienia obowiązkiem. Na marginesie wskazać jednak należy, że jeżeli postaci fikcyjnej nadane zostałoby nie tylko noszone przez realną osobę nazwisko, ale również inne cechy, które umożliwiłyby obiektywną identyfikację postaci wykreowanej w serialu z rzeczywistą osobą, to wtedy możemy mówić o bezprawnym rozpowszechnianiu wizerunku danej osoby fizycznej. W takiej sytuacji osobie, której wizerunek został wykorzystany bez jej wyraźnej zgody, będą przysługiwały z tego tytułu roszczenia wymienione w ustawie Prawo autorskie.