Czy kostka Rubika jest znakiem towarowym?

25 maja 2016 r. na stronie internetowej Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej ukazała się informacja o wydaniu przez rzecznika generalnego przy Trybunale opinii, zgodnie z którą kostka Rubika zarejestrowana jako trójwymiarowy znak towarowy, znakiem towarowym nie jest. Czy rezultatem takiego stanowiska będzie jego unieważnienie?

Kostka Rubika, to popularna zabawka logiczna wynaleziona przez Ernő Rubika w 1974 roku. Składa się ona z 26 sześcianów i przegubu umieszczonego w środku. Przegub ten umożliwia każdej z zewnętrznych warstw kostki obrót wokół osi prostopadłej do danej warstwy i przechodzącej przez środek kostki. Zabawa kostką polega na takim ułożeniu kwadratów, aby na każdej ścianie wszystkie posiadały jeden kolor (źródło: link).

Kostka Rubika została zarejestrowana jak wspólnotowy znak towarowy w Urzędzie ds. Harmonizacji Rynku Wewnętrznego (OHIM) na rzecz Seven Towns Ltd, z siedzibą w Londynie, w dniu 6 kwietnia 1999 r. pod numerem 162784, dla towarów należących do klasy 28 (układanki trójwymiarowe) według Klasyfikacji nicejskiej.

15 listopada 2006 r. producent zabawek Simba Toys GmbH & Co. KG  z siedzibą w Fürth (Niemcy), wniósł o jego unieważnienie. W uzasadnieniu swojego stanowiska Simba wskazała, że kwestionowany znak zawiera rozwiązanie techniczne polegające na zdolności rotacji. Takie rozwiązanie powinno być natomiast chronione wyłącznie w charakterze patentu, a nie znaku towarowego, co wynika z przepisów Rozporządzenia Rady (WE) nr 207/2009 z dnia 26 lutego 2009 r. w sprawie wspólnotowego znaku towarowego. Wynika z nich bowiem zakaz rejestrowania trójwymiarowych kształtów, które składają się wyłącznie z kształtu mającego powodować skutki na płaszczyźnie technicznej i wystarczającego do osiągnięcia tych skutków.

W 2008 r. wniosek Simba Toys o unieważnienie został oddalony. Producent zabawek nie dał jednak za wygraną i skierował do Sądu skargę w tym przedmiocie – również bezskuteczną. Wyrokiem z 25 listopada 2014 r. Sąd uznał bowiem, że graficzne przedstawienie kształtu kostki Rubika nie ukazuje rozwiązania technicznego uniemożliwiającego jego ochronę jako znaku towarowego, gdyż zasadnicze właściwości spornego kształtu nie spełniają funkcji technicznej, a fakt, że jest on zarejestrowany jako znak towarowy, nie tworzy monopolu na rozwiązanie techniczne. W konsekwencji nie powstrzymuje on konkurentów od wprowadzania do obrotu układanek mechanicznych, które zawierają funkcje mobilności lub rotacji elementów, z których się składają. Sporny znak towarowy nie ogranicza także wyboru konkurentów odnośnie do zastosowania takiej funkcji technicznej w ich własnych towarach.

Oddalenie skargi Simba Toys nie oznacza jednak, że spór się zakończył. Simba odwołała się bowiem od wyroku Sądu do Trybunału Sprawiedliwości UE. Sprawa nie została jeszcze rozstrzygnięta. Jednakże rzecznik generalny Trybunału – Maciej Szpunar, kilka dni temu przedłożył opinię, w której zaproponował, by Trybunał uchylił wyrok Sądu i stwierdził nieważność decyzji o zarejestrowaniu kostki Rubika w charakterze wspólnotowego znaku towarowego. Rzecznik swoje stanowisko oparł na następujących założeniach:

• Zgodnie z rozporządzeniem w sprawie unijnego znaku towarowego, nie podlegają rejestracji kształty, których zasadnicze właściwości są nierozłącznie związane z funkcją lub funkcjami rodzajowymi danego towaru. Zastrzeżenie takich właściwości na rzecz jednego podmiotu gospodarczego utrudniłoby bowiem konkurującym przedsiębiorstwom możliwość nadawania ich towarom kształtu, który byłby przydatny w używaniu wspomnianych towarów.
• Podczas dokonywania analizy funkcjonalnych elementów danego kształtu, właściwy organ nie ma obowiązku ograniczyć się do informacji wynikających z graficznego przedstawienia, lecz powinien w razie potrzeby uwzględnić również inne istotne informacje. Sąd, co prawda, ustalił zasadnicze właściwości oznaczenia, lecz nie dokonał ich oceny pod względem funkcji technicznej właściwej dla danego towaru. W celu dokonania poprawnej analizy funkcjonalnych cech kształtu, Sąd powinien był w pierwszej kolejności uwzględnić funkcję danego towaru – układanki trójwymiarowej, czyli łamigłówki polegającej na logicznym ułożeniu przemieszczanych w przestrzeni elementów.
• Rozumowanie, według którego zakres ochrony wynikający z rejestracji znaku obejmuje każdy typ układanki o podobnym kształcie, niezależnie od zasady jej działania, a więc w odniesieniu do spornego kształtu potencjalnie obejmuje każdą układankę przestrzenną, której elementy składają się na kształt sześcianu „3x3x3”, jest sprzeczne z interesem ogólnym. Umożliwia bowiem ono właścicielowi rozciągnięcie monopolu na właściwości towarów spełniające nie tylko funkcję spornego kształtu, lecz także inne, podobne funkcje.

Sporządzanie opinii w przedmiocie sposobu rozpoznawania spraw, jakie wpływają do Trybunału jest głównym zadaniem rzecznika generalnego. Opinie te nie są jednak dla Trybunału wiążące. Dlatego nie można jednoznacznie stwierdzić, że los kostki Rubika został przesądzony i że ten trójwymiarowy znak towarowy zostanie unieważniony. Nie można tego jednak wykluczyć. Dotychczasowe stanowisko Trybunału pozwala bowiem przypuszczać, że wyrok będzie korzystny dla Simba Toys. 14 września 2010 r. Trybunał w sprawie C‑48/09 P, Lego Juris A/S vs OHIM, zakwestionował rejestrację klocka lego jak trójwymiarowego znaku towarowego, wskazując, że kształty niezbędne do uzyskania efektu technicznego za niezdolne do bycia zarejestrowanymi jako znaki towarowe, ponieważ podstawy odmowy rejestracji określone w art. 7 ust. 1 lit. e) rozporządzenia nr 40/94 zostały przez niego wykluczone z zakresu stosowania wyjątku przewidzianego w art. 7 ust. 3 tego rozporządzenia. Z art. 7 ust. 3 wspomnianego rozporządzenia wynika zatem, że nawet gdyby w następstwie używania kształt towaru niezbędny do uzyskania efektu technicznego uzyskał charakter odróżniający, to wciąż jego rejestracja w charakterze znaku towarowego byłaby niedozwolona.

Pozostaje nam tylko czekać, czy tym razem w odniesieniu do kostki Rubika wyrok będzie taki sam.

Photo by georgi marinov | www.freeimages.com