Oferta nie zostaje wybrana, a zamawiający wykorzystuje jej treść

Złożona przez wykonawcę oferta nie zostaje wybrana, a zamawiający wykorzystuje jej treść. Taki problem przedstawił nasz czytelnik. Czy takie zachowanie jest dopuszczalne? Jak się przed nim bronić?

Oferty składane w różnego rodzaju przetargach bardzo często zawierają już konkretne pomysły i rozwiązania. Wykonawcy wykorzystują w nich swoje know-how i rozwiązania opracowane wcześniej, wymagające nakładu pracy i środków finansowych. Nierzadko są to już rozwiązania „uszyte na miarę” – przygotowane pod konkretne zamówienie. Co w sytuacji, kiedy zamawiający nie wybiera oferty, ale korzysta z treści oferty, wykorzystując ją za darmo i bez zgody oferenta?

Takie działanie jest niedopuszczalne. W pierwszej kolejności warto wskazać naruszenie prawa autorskiego i prawa własności przemysłowej. Jeżeli oferta zawiera rozwiązania, które są chronione na podstawie prawa własności intelektualnej, a zatem np. rozwiązania o charakterze twórczym, opracowane w odpowiedzi na konkretne potrzeby zamawiającego, oferent ma wyłączne prawo na korzystanie z nich. Zamawiający, który bez zgody wykonawcy wykorzystuje efekty jego twórczej pracy, ponosi odpowiedzialność wobec oferenta. W przypadku bezpodstawnego wykorzystania utworu w rozumieniu prawa autorskiego, składający ofertę domagać się może zaniechania naruszeń (czyli zaprzestania korzystania z przedmiotu prawa autorskiego) oraz zapłaty stosownego odszkodowania. Podobne prawa daje oferentowi Ustawa z dnia 30 czerwca 2000 r. Prawo własności przemysłowej.

Informacje zawarte w treści oferty mogą również stanowić tajemnicę przedsiębiorstwa. Ustawa z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji definiuje tajemnicę przedsiębiorstwa jako nieujawnione do wiadomości publicznej informacje techniczne, technologiczne, organizacyjne przedsiębiorstwa lub inne informacje posiadające wartość gospodarczą, co do których przedsiębiorca podjął niezbędne działania w celu zachowania ich poufności. Jeżeli zatem zamawiający wykorzysta zawarte w ofercie np. rozwiązania techniczne lub technologiczne oferenta, oznaczać to może popełnienie czynu nieuczciwej konkurencji z art. 11 ust. 1 Ustawy - „wykorzystanie informacji stanowiących tajemnicę przedsiębiorstwa”. Warunkiem naruszenia jest, aby wykonawca „podjął niezbędne działania w celu zachowania informacji w poufności”, a zatem w szczególności informacje te stanowiły nieujawnione osobom trzecim materiały, co do których w ofercie zastrzeżono ich poufny charakter. Podobnie jak w przypadku np. prawa autorskiego, kiedy zamawiający naruszający tajemnicę przedsiębiorstwa i wykorzysta bez zgody wykonawcy materiały zawarte w ofercie, obowiązany jest w szczególności zaniechać dalszego wykorzystywania informacji poufnych i zapłacić oferentowi stosowne odszkodowanie.

Dochodzenie roszczeń od nieuczciwego zamawiającego możliwe jest na kilku jeszcze innych podstawach. Zgodnie z art. 405 Kodeksu cywilnego, kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe, do zwrotu jej wartości. Cytowany przepis ustanawia odpowiedzialność za tzw. bezpodstawne wzbogacenie. Jeżeli wykorzystane przez zamawiającego elementy oferty pozwoliły mu odnieść korzyść majątkową, obowiązany jest do zapłaty stosownego odszkodowania na rzecz oferenta. W praktyce do tego typu sytuacji może dojść wówczas, kiedy zamawiający wykorzysta w całości lub w częściach np. projekt wykonawcy zawarty w ofercie, przez co nie będzie musiał takiego projektu opracowywać we własnym zakresie lub zlecać jego sporządzenia osobie trzeciej. Wartość „zaoszczędzonych” prac stanowi bezpodstawną korzyść zamawiającego.

Przedstawione podstawy prawne dla dochodzenia roszczeń od nieuczciwego zamawiającego, który bez zgody (i bez stosownego wynagrodzenia) korzysta z cudzej pracy w postaci oferty i zawartej w nich rozwiązań technicznych, koncepcyjnych, projektowych itd. najczęściej znajdą zastosowanie w praktyce. Choć nie zamykają palety instrumentów prawnych dostępnych dla oferenta – w zależności od okoliczności konkretnego przypadku, w grę mogą wchodzić kolejne podstawy prawne dla uzyskania ochrony. Żeby móc skutecznie dochodzić swoich praw warto jednak wyraźnie zastrzec w ofercie, że stanowi ona własność wykonawcy i jej wykorzystanie bez jego zgody, w całości lub w części, jest zabronione. W pewnych przypadkach takie zastrzeżenie jest wręcz konieczne, np. zgodnie z cytowanym art. 11 ust. 4 Ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. W przypadku, kiedy w skład oferty wchodzą treści chronione prawem autorskim (utwory) lub prawem własności przemysłowej (patenty, wzory użytkowe), również warto zawrzeć w ofercie odpowiednie informacje i zastrzeżenia. Ułatwi to wyciągnięcie konsekwencji wobec nieuczciwego zamawiającego.