Press-clipping – czy Twoja prasówka jest legalna?

"Press-clipping", "monitoring mediów" lub po prostu "prasówka". Usługi polegające na monitorowaniu mediów, selekcji i przekazywaniu klientowi tych publikacji, które dotyczą interesującej go tematyki, stały się czymś powszechnym. Ba, do napisania tego tekstu zainspirowała mnie właśnie lektura porannej prasówki. Ale czy te usługi i inne usługi tego typu są legalne?

Dostawcy prasówek dostarczają swoim klientom nie tylko informacji o tym, gdzie opublikowano interesujące ich materiały. Udostępniają pełną treść artykułów, często wierne kopie publikacji. Przesyłają je pocztą elektroniczną, ewentualnie zapewniają do nich dostęp on-line. Nietrudno zauważyć, że klient tego rodzaju usług nie kupi papierowego lub elektronicznego wydania gazety, z której artykuł został mu dostarczony. Wydawca nie zarobi na sprzedaży, a reklamodawcy również nie będą zachwyceni niższym nakładem pisma. A to przecież wydawcy (najczęściej) przysługują majątkowe prawa autorskie do publikacji. Czy podmioty zajmujące się usługowym monitoringiem mediów oraz usługami podobnymi nie naruszają tych praw?

Oczywiście nie muszą naruszać. Rozpowszechnianie publikacji prasowych może odbywać się na podstawie umów z wydawcami i za wynagrodzeniem. Jak jednak pokazały wydarzenia ostatnich kilku lat, wiele firm ponad legalność przedkładała wygodę i mniejsze koszty działalności. A to, że kopiowanie, utrwalanie, rozpowszechnianie  cudzych publikacji wymaga takich umów i – co do zasady - wynagrodzenia, jest poza dyskusją. Zgodnie z art. 17 Prawa autorskiego, "twórcy przysługuje wyłączne prawo do korzystania z utworu i rozporządzania nim na wszystkich polach eksploatacji oraz do wynagrodzenia za korzystanie z utworu”.

Jak bronią się ci, którzy nie poczuwają się do obowiązku porozumienia z wydawcami i wynagradzania ich za „pobierane” publikacje? Najczęściej powołują się na art. 30 Prawa autorskiego, który w ust. 1 stanowi, że „ośrodki informacji lub dokumentacji mogą sporządzać i rozpowszechniać własne opracowania dokumentacyjne oraz pojedyncze egzemplarze, nie większych niż jeden arkusz wydawniczy, fragmentów opublikowanych utworów”. Z tym jednak nie można się zgodzić. Artykuł 30 Prawa autorskiego nie zezwala bowiem na zwielokrotnianie i rozpowszechnianie cudzych publikacji za pośrednictwem internetu.  Ponadto dotyczy on wyłącznie fragmentów utworów, a zatem nie daje prawa do wykorzystywania ich w całości. Wątpliwe jest również, czy firmy zajmujące się monitoringiem mediów można uznać za „ośrodki informacji lub dokumentacji”.

Podobnie nieuprawnione jest powoływanie się na prawo cytatu (art. 29 Prawa autorskiego). Daje ono jedynie prawo do przytaczania urywków opublikowanych tekstów, względnie drobnych utworów w całości, ale jedynie „w zakresie uzasadnionym wyjaśnianiem, analizą krytyczną, nauczaniem lub prawami gatunku twórczości.”

Moim zdaniem nie można również powoływać się na prawo przedruku (art. 25 Prawa autorskiego). Przepis ten daje podstawę do rozpowszechniania opublikowanych już artykułów.  Daje jednak takie prawo jedynie prasie, radiu i telewizji, w odniesieniu do artykułów o tematyce politycznej, gospodarczej i religijnej oraz tylko o ile wydawca wyraźnie nie zastrzegł, że korzystanie z prawa przedruku jest wyłączone. Jeżeli choćby jeden z tych warunków nie jest spełniony, prawo przedruku nie znajduje zastosowania.

Podsumowując, prowadzenie działalności polegającej na rozpowszechnianiu cudzych utworów (choćby we fragmentach), nie tylko artykułów prasowych, wymaga dokładnej analizy pod kątem ewentualnych naruszeń prawa autorskiego. Ustawa przewiduje szereg wyjątków, w których zgoda autora i wynagrodzenie dla niego nie są konieczne, lecz mają one dość ograniczone zastosowanie. Podmioty zainteresowane prowadzeniem działalności z wykorzystaniem cudzych utworów powinny przed rozpoczęciem działalności bardzo wnikliwie przeanalizować przepisy Prawa autorskiego. Wyjątki mogą znaleźć zastosowanie o wiele rzadziej, niż na pierwszy rzut oka mogłoby się wydawać. A jeżeli żaden z wyjątków nie znajduje zastosowania, konieczne jest porozumienie się z posiadaczami praw autorskich do wykorzystywanych utworów.

P.S. Poranna prasówka, która wzbudziła moje zainteresowanie, okazała się w pełni legalna. Dostawca udostępnia publikacje prasowe na podstawie stosownych umów z wydawcami.