Przerywanie programów dla dzieci blokami reklamowymi – dopuszczalne, czy nie?

Dzieci są niezwykle podatne na wpływy, a dostawcy usług medialnych (tj. nadawcy lub podmioty dostarczające audiowizualne usługi medialne na żądanie) próbują to wykorzystać przemycając reklamy pomiędzy reklamami przeznaczonymi dla najmłodszych. W rezultacie pomiędzy jedną bajką a kolejną choć bywa również, że w ramach tej samej, emitowane są reklamy słodyczy, zabawek, a także innych produktów, które potencjalnie mogą zainteresować małoletnich. W końcu reklama dźwignią handlu. Pojawia się jednak pytanie o prawne granice takich działań.

Zakaz przerywania audycji dla dzieci reklamami

Ustawa z 29 grudnia 1992 r. o radiofonii i telewizji, jako generalną zasadę przyjmuje, że reklamy mogą być nadawane pomiędzy audycjami. Pozwala jednak na przerywanie nimi audycji, gdy nie stanowi to uszczerbku dla samego programu oraz nie narusza praw autorskich podmiotu, który jest jego właścicielem. Umieszczanie reklam lub telesprzedaży podczas audycji nie może naruszać jej integralności, przy uwzględnieniu naturalnych przerw w audycji, jej czasu trwania i charakteru.

Wspominana ustawa wprowadza bezwzględny zakaz przerywania reklamami audycji dla dzieci, czyli programów,             które ze względu na czas nadania i treść są skierowane głównie do nich. Przykładowo, za niedopuszczalną należy uznać przerwę reklamową podczas emisji odcinka „Kaczora Donalda”. Za naruszenie tego zakazu, zwłaszcza, gdy do naruszenia dochodzi regularnie, nadawca powinien zostać obciążony  karą pieniężną w wysokości do 50% rocznej opłaty za prawo do dysponowania częstotliwością przeznaczoną do nadawania programu, a w przypadku gdy nadawca nie uiszcza opłaty za prawo do dysponowania częstotliwością, karę pieniężną w wysokości do 10% swojego przychodu, osiągniętego w poprzednim roku podatkowym, uwzględniając zakres i stopień szkodliwości naruszenia, dotychczasową działalność nadawcy oraz jego możliwości finansowe. Dostawca usługi medialnej na żądanie za powyższe naruszenie, jeżeli w ciągu 14 dni od daty otrzymania od Przewodniczącego Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji wezwania do zaniechania naruszeń, nie zaprzestał niedozwolonych działań, powinien natomiast zostać ukarany karą pieniężną w wysokości do dwudziestokrotności przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw, włącznie z wypłatami z zysku, w kwartale poprzedzającym wydanie decyzji nakładającej karę, ogłaszanego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski”. Kara ta może być ponownie nałożona po upływie 30 dni od upływu terminu na zapłatę poprzedniej w przypadku nieusunięcia naruszeń przez podmiot dostarczający audiowizualną usługę medialną na żądanie.

Nadawanie reklam pomiędzy audycjami dla dzieci

Ustawa o radiofonii i telewizji nie zakazuje nadawania bloków reklamowych pomiędzy programami dla dzieci. Stąd, jeżeli pomiędzy „Przygodami Bolka i Lolka”, a „Reksiem” (ale nie w ich trakcie), nadawca programu wyemituje serię reklam, nie będzie można go obciążyć z tego tytułu wspominaną wyżej karą. Nie oznacza to jednak, że nadawca posiada w tym zakresie całkowitą swobodę. Ustawodawca określił bowiem nie tylko limit czasowy bloku reklamowego, ale także wyraźnie wskazał, jakich reklam pomiędzy audycjami dla dzieci emitować nie wolno.

Maksymalna długość reklam

Maksymalna długość reklam i telesprzedaży może zajmować 12 minut w ciągu godziny zegarowej (tj. 20%), przy czym nie wprowadzono jakichkolwiek wyjątków od tej reguły w odniesieniu do programów dla dzieci. Stąd przyjąć należy, że w przypadku nadawanego przez stację telewizyjną sześćdziesięciominutowego bloku programów dziecięcych, w ramach którego przykładowo obejrzeć można wspominanego już „Reksia” i „Bolka i Lolka”, a także dwa odcinki „Strażaka Sama”, nadawca może pomiędzy nimi, ale w żadnym razie w ich trakcie, nadać w sumie 12 minut reklam. Co ważne, niewykorzystany przez nadawcę w danej godzinie limit czasowy reklam i telesprzedaży przepada.

Treść reklam skierowanych do dzieci

Reklamy nadawane pomiędzy programami dla dzieci, nie mogą w żadnym razie dotyczyć artykułów spożywczych lub napojów zawierających składniki, których obecność w nadmiernych ilościach w codziennej dziecka diecie jest niewskazana (tj. niezdrowej żywności zawierającej w swoim składzie duże ilości tłuszczu, soli i cukru.). W przypadku reklamowania pomiędzy programami dla dzieci cukierków, ciastek, batonów, przekąsek, a także napojów energetyzujących, napojów gazowanych i żywności typu „fast food”, nadawca oraz dostawca usługi medialnej na żądanie może zostać ukarany karą pieniężną identyczną, jak za przerwanie reklamą audycji dla dzieci. Taką sama karą dostawcy usług medialnych będą ukarani za nadawanie reklam, nawet gdy będą one nadawane poza blokami programów dziecięcych, które (1) nawołują bezpośrednio małoletnich do nabywania produktów lub usług, (1) zachęcają ich do wywierania presji na rodziców lub inne osoby w celu skłonienia ich do zakupu reklamowanych produktów lub usług, (3) wykorzystują zaufanie małoletnich, jakie pokładają oni w rodzicach, nauczycielach i innych osobach, (4) w nieuzasadniony sposób ukazują małoletnich w niebezpiecznych sytuacjach, (5) oddziałują w sposób ukryty na podświadomość. Co ciekawe, kara grozi również za wykorzystywanie w reklamie głosu lub wizerunku osób, które prowadziły audycje dla dzieci w okresie krótszym niż 3 miesiące przed nadaniem reklamy.

Co zrobić, gdy reklama narusza prawo?

Jak wskazano powyżej, za naruszenie zasad nadawania reklam, dostawcy usług medialnych powinni zostać ukarani przez Przewodniczącego Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji karą pieniężną. Dlatego w sytuacji stwierdzenia, że audycja dla dzieci jest przerywana w niedozwolony sposób blokami reklamowymi, należy w pierwszej kolejności powiadomić go o tych praktykach. Rodzic ma również możliwość skierowania skargi w tym przedmiocie do Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, gdyż reklama niezgodna z prawem stanowi czyn nieuczciwej konkurencji. Może także wystąpić do Komisji Etyki Reklamy, której rolą jest rozstrzyganie o zgodności przekazów reklamowych z Kodeksem Etyki Reklamy.  Ewentualne dochodzenie od dostawcy usług medialnych odszkodowania będzie możliwe, jeżeli w wyniku nadawania reklam w trakcie programu do dzieci powstanie szkoda, co w praktyce może być trudne do wykazania.