Listopad 2018

Wydatki na opłaty za przedterminowe rozwiązanie umowy (odstępne) a koszty uzyskania przychodu

Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 4 października 2018 r. (sygn. II FSK 2840/16) stwierdził, że wydatki na opłaty za przedterminowe rozwiązanie umowy (odstępne) mogą stanowić koszty uzyskania przychodów w rozumieniu art. 15 ust. 1 ustawy CIT.

 

1. Czego dotyczy wyrok – przedterminowe rozwiązanie umowy a koszty uzyskania przychodu

 

Spółka zawarła umowę z inną spółką, której przedmiotem była sprzedaż świadectw pochodzenia. Umowa ta nie przewidywała możliwości wcześniejszego rozwiązania, nawet w przypadku dużej zmiany na rynku świadectw pochodzenia, termin obowiązywania umowy wyznaczony był na 31.08.2021 r.

W związku z załamaniem cen na rynku świadectw pochodzenia, spowodowanego wejściem w życie rozporządzenia Ministra Gospodarki z 18 października 2012 r., Spółka zaczęła ponosić znaczne straty związane z wykonywaniem umowy. Spółka wypowiedziała umowę, oraz w wyniku postępowania arbitrażowego, zobowiązała się do uiszczenia opłaty za przedterminowe rozwiązanie umowy w wysokości 1 550 000,00 euro. W związku z tym, Spółka zadała organowi podatkowemu pytania o to, czy odstępne zapłacone z tytułu przedterminowego rozwiązania umowy zgodnie z ugodą stanowi koszt uzyskania przychodów Spółki oraz czy odstępne stanowi koszt uzyskania przychodów inny niż koszt bezpośrednio związany z przychodami Spółki i jako taki podlega zaliczeniu do kosztów uzyskania przychodów w dacie jego poniesienia?

 

2. Stanowisko Dyrektora Izby Skarbowej – brak wykazania celowości poniesienia wydatku

 

Dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie uznał, iż Spółka nie wykazała dostatecznie okoliczności świadczących o tym, że rozwiązanie umów wpłynie na przychód podatkowy, czyli nie wykazała celowości poniesienia wydatku, nie spełniła tym samym przesłanek z art. 15 ust. 1 ustawy CIT.

 

3. Stanowisko WSA – brak bezpośredniego związku z przychodem

 

WSA w Warszawie wskazał, że z treści art. 15 ust 1 ustawy CIT wynika że zabezpieczenie źródła przychodów nie może polegać na jakimkolwiek uszczupleniu źródła przychodów, lecz powinno się odnosić jedynie do działań o charakterze ochronnym umożliwiającym sprawne jego funkcjonowanie, tak aby to źródło przychodów funkcjonowało i mogło w przyszłości się rozwijać. Ponadto zdaniem Sądu, działania Spółki być może służą zachowaniu dochodu, jednakże mają bezpośrednie następstwo w postaci zmniejszenia wysokości przychodu wskutek odstąpienia od umowy generującej przychód. Tym samym poniesiony wydatek nie spełniał wszystkich przesłanek z art. 15 ust 1 ustawy CIT.

 

4. NSA – wydatki na opłaty za przedterminowe rozwiązanie umowy mogą stanowić koszt uzyskania przychodów w rozumieniu art. 15 ust. 1 ustawy CIT

 

Ze stanowiskami organu oraz WSA nie zgodził się NSA, który uznał, iż poprzez zabezpieczenie źródła przychodów, należy rozumieć koszty poniesione na ochronę istniejącego (podstawowego) źródła przychodów, w taki sposób, aby to źródło funkcjonowało w bezpieczny sposób. NSA wskazał także, że odstępne mieści się w dyspozycji art. 15 ust. 1 ustawy CIT, co wielokrotnie zostało potwierdzone w orzecznictwie. Ponadto NSA wskazał, że gospodarczo racjonalne decyzje, podejmowane pierwotnie w określonych warunkach, w związku z negatywną zmianą okoliczności (czym było załamanie rynku świadectw pochodzenia), mogą skutkować koniecznością podejmowania działań zmierzających do zachowania lub zabezpieczenia źródeł przychodów i ponoszenia w związku z tym wydatków, które można zakwalifikować do kosztów podatkowych w rozumieniu art. 15 ust. 1 ustawy CIT.

 

Sąd wskazał, że interpretując przepis art. 15 ust. 1 ustawy CIT, należy kierować się przesłankami zdrowego rozsądku przy dokonywaniu oceny racjonalności poniesienia przez danego podatnika kosztu przez pryzmat faktów zaistniałych po dacie podjęcia decyzji o charakterze gospodarczym. Przedsiębiorca dąży bowiem nie tylko do maksymalizacji przychodów, ale i ograniczenia kosztów ich uzyskania, chodzi zatem o racjonalne rozstrzygnięcie w tym zakresie, czy dany wydatek (koszt) może obiektywnie przyczynić się do realizacji pożądanego celu.

 

Mając na uwadze powyższe, NSA uznał, że wydatki na odstępne w tej sprawie, mogą stanowić koszt uzyskania przychodów w rozumieniu art. 15 ust. 1 ustawy CIT.

 

Komentarz eksperta

 

Należy zgodzić się z rozstrzygnięciem NSA, zgodnie z którym zapłacenie odstępnego w związku z rozwiązaniem umowy, może być zaliczone do kosztów uzyskania przychodu zgodnie z art. 15 ust.1 ustawy CIT.

 

Zgodnie z uchwałami NSA z 25.06.2012 sygn. akt II FPS 2/12, wyrokiem NSA z 23.01.2018 r., sygn. akt II FSK 86/16, wyrokiem NSA z 12.04.2018 r., sygn. akt II FSK 871/16, postulowany jest sposób interpretowania prawa podatkowego w oparciu o tzw. wykładnię gospodarczą, czyli taką która przewiduje, m.in. przyjęcie założenia, że podatnik działa i powinien działać w sposób typowy dla podmiotów prowadzących działalność gospodarczą np. poprzez dążenie do osiągnięcia zysku, a nie strat, co z pewnością groziłoby Spółce gdyby nie wypowiedziała umowy.

 

Ponadto, należy zwrócić uwagę na fakt, iż gdyby Spółka nie podjęła działań zmierzających do rozwiązania umowy i nadal realizowała jej postanowienia, to zaczęłaby generować koszty uzyskania przychodu i mogłaby prócz straty ekonomicznej zacząć generować stratę podatkową, co skutkowałoby brakiem wpływów podatkowych dla Skarbu Państwa.